Και όμως, υπάρχουν ελπίδες για την Ελλάδα

Του Andrzej Rybak*

Περπατώντας στους δρόμους της Αθήνας θα δείτε την επιγραφή «Εκπτώσεις» σχεδόν σε κάθε βιτρίνα. Προσφέρονται τεράστιες εκπτώσεις σε ρούχα και εσώρουχα και λίγο μικρότερες, στα παπούτσια και τις τσάντες. Πολλοί καταστηματάρχες μοιάζουν πανικόβλητοι, καθώς φοβούνται ότι αυτόν τον χρόνο, η κατανάλωση θα περιοριστεί περαιτέρω, μετά τις ανακοινώσεις της ελληνικής κυβέρνησης για γενναίες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και μέτρα κατά της φοροδιαφυγής.

Αισθάνομαι ότι η διάθεση του κόσμου εδώ έχει αλλάξει σημαντικά, σε σχέση με την τελευταία μου επίσκεψη τον περασμένο Δεκέμβριο. Στην αρχή της οικονομικής κρίσης, όταν γνωστοποιήθηκαν τα στοιχεία του δημοσιονομικού ελλείμματος, οι περισσότεροι Ελληνες συνομιλητές μου ήταν έξαλλοι με τους πολιτικούς. Ενιωθαν ότι οι πολιτικές ελίτ τούς είχαν εξαπατήσει - χωρίς όμως οι ίδιοι να συνειδητοποιούν πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση. Ηταν έτοιμοι να δώσουν μάχες, ανεξαρτήτως των σχεδίων της κυβέρνησης. Οι απασχολούμενοι στα προγράμματα stage ήταν οι πρώτοι που κατέβηκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν, την ίδια στιγμή που η απεργία των εργαζομένων στον τομέα της καθαριότητας του δήμου είχε ως αποτέλεσμα να πνιγεί η Αθήνα στα σκουπίδια.

Ξεχάστηκαν...

Σήμερα, οι απασχολούμενοι στα προγράμματα stage έχουν εξαφανιστεί. Είκοσι πέντε χιλιάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη δουλειά τους και κανείς δεν φαίνεται να τους θυμάται πια. Η οργή έχει αντικατασταθεί από τον φόβο της χρεοκοπίας. Ενα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού παραδέχεται ότι το χρηματοοικονομικό σύστημα της χώρας βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης και ότι η κατάρρευση, αν συμβεί, θα τους πλήξει καίρια.

Οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να σηκώνουν τις καταθέσεις τους από τις τράπεζες και να μεταφέρουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό. Επιδεικνύουν ωστόσο λογική. Εξεπλάγην όταν είδα σε δημοσκοπήσεις ότι τα δύο τρίτα των Ελλήνων υποστηρίζουν τα μέτρα λιτότητας και ότι η πλειοψηφία στηρίζει την κυβέρνηση. Οι Ελληνες μοιάζουν να αντιλαμβάνονται ότι κάτι πρέπει να γίνει, προκειμένου να αποφευχθούν τα χειρότερα. Ο περιορισμός του δημόσιου τομέα μπορεί να βρει υποστηρικτές σε κάθε χώρα, ακόμη και στη Γερμανία. Στην Ελλάδα όμως οι δημόσιοι υπάλληλοι απολαμβάνουν πολλά προνόμια σε σχέση με τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα. Και αυτή η απόκλιση είναι ίσως εντονότερη στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες, καθώς εδώ το κράτος είναι διεφθαρμένο και αναποτελεσματικό. Τα συνδικάτα αντιμάχονται τις περικοπές και οργανώνουν διαδηλώσεις. Τα μέλη τους απεργούν, ωστόσο αποξενώνονται από τις ηγεσίες τους. Δύσκολα όμως διαμαρτύρεσαι αν δεν έχεις τη στήριξη του λαού. Αυτό συνέβη και με τους αγρότες: μετά την οργίλη αντίδραση της κοινής γνώμης άνοιξαν όλα τα μπλόκα που είχαν στήσει στους δρόμους - χωρίς να λάβουν ούτε ένα σεντ, για πρώτη φορά σε δέκα χρόνια. Θα είναι δύσκολο για τους δημοσίους υπαλλήλους να έχουν στο πλευρό τους την κοινωνία. Η αλληλεγγύη μεταξύ κοινωνικών και επαγγελματικών ομάδων έχει διαρραγεί.

H Ελλάδα είναι μοντέρνα κοινωνία και η Αθήνα ανησυχεί για την κατάσταση. Οι Ελληνες επιρρίπτουν ευθύνες στους εαυτούς τους για τις πολιτικές τους ελίτ, οι οποίες τους εξαπάτησαν και παραποίησαν τα στοιχεία για τον προϋπολογισμό. Δύσκολα πιστεύει κανείς ότι οι Ελληνες ανέχτηκαν τις πελατειακές σχέσεις και τις απάτες για τόσο μεγάλο διάστημα.

Πραγματική ελπίδα

Υπάρχουν όμως σημάδια αλλαγής. Οταν συνάντησα τον Ελληνα υπουργό Οικονομικών, Γιώργο Παπακωνσταντίνου, τον περασμένο Δεκέμβριο, είχα σκεφτεί ότι το έργο που είχε αναλάβει, θα τον οδηγούσε σε πολιτική αυτοκτονία. Σήμερα δεν είμαι τόσο σίγουρος γι’ αυτό. Εχω εκπλαγεί με το πόσο γρήγορα εφαρμόζονται οι περικοπές και πόσο αποφασισμένος είναι να αλλάξει τη φορολογική νομοθεσία εντός έξι εβδομάδων - επίτευγμα που θα αποτελέσει παγκόσμιο ρεκόρ. Θεωρώ ότι υπάρχει πραγματική ελπίδα για την Ελλάδα να περιορίσει το έλλειμμα κατά 4%, το 2010. Περαιτέρω αναδιάρθρωση θα εξαρτηθεί από την οικονομική ανάπτυξη. Η κυβέρνηση οφείλει να τονώσει την ανάπτυξη, να ανοίξει την οικονομία και να ιδιωτικοποιήσει προβληματικές κρατικές επιχειρήσεις όπως ο ΟΣΕ. Μόνον η εξάλειψη του χρέους του ΟΣΕ -του Οργανισμού Σιδηροδρόμων της Ελλάδας- θα ήταν αρκετή για να εκπληρωθεί ο στόχος της δημοσιονομικής προσαρμογής για φέτος.

Τα καφενεία όμως του Κολωνακίου είναι γεμάτα. Ορισμένοι θαμώνες τους θεωρούν την κρίση ως ευκαιρία για τη χώρα. «Επρεπε να φτάσουμε στον πάτο, διαφορετικά δεν θα ξυπνούσαμε και δεν θα αλλάζαμε», λέει ένας Ελληνας φίλος μου, αρχιτέκτονας. Και ένας άλλος φίλος, δημοσιογράφος, προειδοποιεί: «Μη μας δίνετε ούτε δάνεια ούτε εγγυήσεις, διαφορετικά η κυβέρνηση θα σταματήσει τις μεταρρυθμίσεις».

* Δημοσιογράφος, συντάκτης των Financial Times Γερμανίας. Καλύπτει την κρίση στην Ελλάδα με επιτόπια έρευνα. Το άρθρο γράφτηκε ειδικά για την «Κ».